Obezite ve çok düşük kalorili diyetler

Obezite tedavisinin temel taşı olan diyet tedavisinde amaç, enerji alımının azaltılması ve esansiyel besin öğelerini içeren dengeli bir diyet ile beslenmenin sağlanmasıdır. Diyet (beslenme planı) kişiye özel olmalıdır. Hastanın yaşı ve cinsiyeti, mesleği ve enerji harcaması, sağlık sorunu olup olmaması, besin tercihleri, alışkanlıkları, sosyal ve ekonomik koşulları dikkate alınmalıdır.

Obezite, estetik bozukluk oluşturması dışında pek çok hastalığa neden olan bir sağlık sorunudur. Olması gerekenden fazla miktarda yağ dokusunun vücutta birikmesi durumudur. Ortalama ağırlığa sahip erişkin erkeklerde, vücut yağının oranı %15-20, kadınlarda %25-30'dur. Vücut yağının bu oranın üzerine çıkması sonucunda obezite ortaya çıkar.

Çok düşük kalorili diyetler (ÇDKD), günde 200-800 kcal sağlar. İlk 1-2 hafta günde 0,8 kg, üçüncü hafta ise günde 0,28 kg kayıp olmaktadır. Ancak ÇDKD’de hızlı kilo kaybı ve BMH’ında azalma, sıvı-elektrolit ve vücut protein kaybı, serumda ürik asit, kolesterol ve idrar ketonunda artış, anemi, menstrüal düzensizlik, sinirlilik, konstipasyon ve hipotansiyon gibi yan etkiler gözlenmektedir. ÇDKD; böbrek, karaciğer, kanser hastaları, gut, kardiyovasküler ve serebrovasküler hastalığı olanlar, enfeksiyonu olan hastalar ile alkolik bireylerde, gebe, emzikli, çocuk, adölesan ve yaşlılarda kullanılmamalıdır. Ancak aşırı obezlerde (BKİ >40 kg/m²) doktor, diyetisyen, fizyoterapist ve psikologdan oluşan bir ekip tarafından, kısa aralıklarla izlenerek ve gerekli tıbbi analizler yapılarak uygulanmalıdır. ÇDKD’ler arasında ketojenik diyetler de yer almaktadır. Ketojenik diyetlerde karbonhidrat miktarı aşırı kısıtlandığından (50 gramın altında) kanda keton cisimciklerinin artmasına ve sıvı-elektrolit dengesinde bozulmalara, hiperürisemi, hiperlipemi ve kardiyak aritmilere neden olur. Ölüm tehlikesi taşımaktadır. Bu nedenle çok düşük kalorili veya tek besine dayalı, bilimsel dayanağı olmayan diyetler uygulanmamalıdır.

Sağlıksız diyetlerin yan etkileri şöyle özetlenebilir:

Baş ağrısı

Yorgunluk

Konsantrasyon güçlüğü

Uyku hali

Ortostatik hipotansiyon

Kalp ritim bozukluğu

Ani ölümler

Bulantı, kusma

Kabızlık veya ishal

Safra taşları

Böbrek taşı

Adet düzensizlikleri

Libido kaybı

Soğuğa dayanıksızlık

Saç dökülmesi

Hiperürisemi ve gut

Su elektrolit dengesinde bozukluk.

Kaynak: Uzman Diyetisyen Elif Özkeleş’in FitnesscenterbursaWeb Sitesinde Yayımlanan “Obezite ve çok düşük kalorili diyetler” yazısından derlenmiştir (Ziyaret Tarihi: 26.06.2010).