Kan Gruplarının Oluşumu ve Özellikleri

İnsan, alyuvarları üzerinde bulunan glikoprotein yapısındaki antijenlerdir. Alyuvarlar üzerinde değişik tiplerde antijen olmakla birlikte ilk bulunanı APO dizgesidir. İlk kez 1900’de “LANOSTAİNER’CE” bulundu. ABO dizgesinde dört çeşit kan grubunun varlığı ve bunların Mendel kuralına göre dölden döle geçtiği saptanmıştır.

ABO dizgesindeki gruplar A, B, AB VE 0 gruplarıdır. Kimi insanların alyuvarlarından, kimi insanların serumlarıyla karşılaştığı zaman hücrelerin birinin ötekini çekerek kümeler oluşturur(ağlütanasyon).Bu kümeleşme, kırmızı kan hücrelerinin üzerinde antijene karşı serumun özel bir antikor içermesinden oluşmaktadır. İşte ABO dizgesindeki dört grup bu çalışmaların sonucu ortaya çıktı.

1940’da “LONDSTEİNER” ve “WİENER MACARUS’UN” öne sürdüğü “RHESUS” adı verilen maymunlara yaptıkları çalışmalarda alyuvarların üzerinde bir başka kan grubu modeline rastladılar ve bu gruba RH adını verdiler. Etitrositlerde rhesusdaki maddede bulunan kişilere RH(+), bulunmayanlara RH(-) adı verildi. RH katılımda da RH(+) genleri, RH(-) genlerinden baskındır. RH insanlarda yalnızca kan nakli için sorun olmamaktadır. Ayrıca eşler arası kan uyuşmazlığı nedeniyle bunlardan doğan çocukların sarılık hastalığına yol açmaktadır. Bu durum kadının RH(-),erkeğin RH(-) olması durumunda ortaya çıkar. Tersi durumda sorun teşkil etmemektedir. Bu uyuşmazlık ölü çocuk doğumunda yol açmaktadır. Günümüzde doğumdan sonra antikor tedavisiyle önlenebilmektedir.

A GRUBU: Kanın serum kısmındaysa anti B antikoru bulunmaktadır. Bir insanın A grubu olabilmesi için ya annesinden veya babasından a genlerini (AA) almalıdır. Ya da A ötekinden 0 geni almalıdır (A0).

B GRUBU: Bu grubu taşıyan bir kişi alyuvarında B antijeninde A antikoru bulunmaktadır. Bu kişide ise anne be babadan B genleri (BB) ya da birinden B ötekinden 0 genleri almalıdır (B0).

AB GRUBU: Alyuvarlarında hem A hem de B antijeni bulunurken serumunda A ve B antikoru bulunmaz. Bu özelliği nedeniyle “GENEL ALICI” adı verilmektedir.AB0 gruplarının hepsinden kan alabilir. AB in ortaya çıkışı tek olasılıktır. Bunun için ebeveynlerden birinden A ötekinden B genleri alınmalıdır. Bu özelliği nedeniyle 0 grubuyla benzerlik göstermektedir. AB deki çifte baskınlıklardan (kodominantlık) tan kaynaklanır.

0 GRUBU: Alyuvarlarında ne A ne de B antijenİ bulunmamaktadır. Buna karşın A ve B antikoru bulunmaktadır. Bu gruba “GENEL VERİCİ” adı verilmektedir. Bu grupta hem anneden hem de babadan 0 genleri almalıdır (00).Tüm bunların nedeni 0 geninin A ve B genine karşı çekinik olmasından ortaya çıkmaktadır.

RH(+) GRUBU: Bir kişinin RH(+) olabilmesi için iki olasılık vardır. Birincisi, anne, babanın her ikisinde de RH(+) genlerinin olması (RH(+),RH(+)) ya da ebeveynlerden birinde RH(+) ötekinde RH(-) geni gelmemelidir. RH(+) geni bir kişiye RH(+) kan grubu nakledebilir.

RH(-) GRUBU: Hem anneden hem de babadan RH(-) geni almalıdır(RH(-),RH(-)). RH(-) grubun bir kişiye ancak RH(-) birinden kan nakledebilinir. Çok gerekli bir durumda (RH(-),RH(+) ya kan verebilmektedir.