Jet Lag ve Uçak Seyahati

Yeryüzünde yaşayan bütün canlıların vücut fonksiyonlarını gerçekleştirdikleri biyolojik saatleri vardır. İnsanların uyku saatleri, vücut ısıları ve bir çok  özelliği bu biyolojik saate göre değişkenlik göstermektedir.Yine hayvanların üreme zamanları biyoloji saate göre gerçekleşir. Bunun örnekleri arttırılabilir.

Jet-lag olayı bu biyolojik saatin bozulması sonucu vücutta meydana gelen olumsuz durumdur. Genellikle hızlı yer değiştirmelerde meydana gelmektedir. En güzel örneği uçak seyahatleridir. Örnek vermek gerekirse; Türkiye den Arjantine tatil yapmak için giden birisi jet lag olmaktadır. Mesela gece 02:00 da yola çıkan bir kişi yaklaşık 18 saat sonra Arjantine varmaktadır.Vardığında saat akşam 20:00 olacaktır. Ancak Arjantinle aramızda olan 6 saatlik ülke saatindeki değişiklikten dolayı orada saatin henüz öğlen 14:00 olduğunu göreceğiz. Bu durum sonucunda öğlen vakti uykumuz gelecektir.Ve vücudumuzun bir çok fonksiyonu yeni saate uyum sağlamakta zorlanacaktır.

Jet Lag olayında vücut zaman karşısında geri kalmaktadır. Zaten Lag kelimesi ingilizce de geri kalma,  geç kalma anlamları taşımaktadır.

Dünya kendi etrafında dönüşünü 24 saatte tamamlamaktadır. Bundan dolayı dünya üzerinden her biri 1 saat olarak belirlenmiş 24 zaman bölgesi bulunmaktadır. Türkiye ile Arjantin arasında 6 zaman bölgesi vardır. Bundan dolayı İstanbul da saat 20:00 iken Arjantin de 14:00 olabilmektedir.

NASA bu konuda birçok araştırma yapmıştır. Bunun sonucunda insan vücudunun tek bir zaman bölgesi değiştirmesi sonucunda oluşacak yeni duruma alışması 1 günü alabileceği saptanmıştır. Bundan dolayı Türkiye-Arjantin yolculuğunda vermiş olduğumuz örnekte buseyahati yapan kişinin vücudu yeni duruma alışması 6 günü bulmaktadır.

Jet Lag her uçak yolculuğunda görülmez.Jet Lag hastalığı doğu-batı yönlü olan uçuşlardagerçekleşmektedir. Kuzey-Güney şeklindeki yer değiştirmede jet Lag olmamaktadır.

Bunun nedenini açıklayacak olursak;

Bilindiği gibi dünya üzerinde meridyenler bulunmaktadır. Her meridyen arası zaman farkı ise 4 dakikadır. Meridyenler doğu-batı yönünde dikey bir şekilde uzandığından dolayı zaman farkı doğu-batı yönlü olmaktadır. Paraleller arasında zaman farkı yoktur. Bundan dolayı kuzey- güney şeklinde ne kadar mesafe alırsak alalım zaman bölgesi geçmediğimiz için saat sabit kalır.Saat sabit kalınca doğal olarak canlılarda jet lag olayı görülmez.

Jet Lag olayının en sık görülen belirtileri ise aşırı yorgunluk, uyku sorunu, iştahsızlık , baş ve midede meydana gelen ağrılardır. Jet Lag olayından sonra ise seyahat eden kişilerde kalp atışlarında bazı düzensizlikler olabilmektedir. Ayaklarda aşırı şişlik,şaşkınlık ve korku durumu olabilmektedir.Kişiler fiziksel,zihinsel ve duygusal bakımdan etkilenmektedir.Ortaya çıkan bu olumsuzluklardan dolayı Jet Lag hastalık kabul edilmektedir.

Jet Lag olayında bazı konular tartışılmaktadır. İnsanların doğu-batı yönlü yaptığı seyahatlerdeen çok hangi yöne gidildiğinde jet Lag olduğu araştırılmaktadır. Son yapılan araştırmalarda doğuya doğru yapılan uçuşlar insanları daha çok zorlamaktadır. Çünkü insan vücudu biyoloji saatini hızlandırmada daha çok zorlanmaktadır. Örneğin Endonezya, Japonya yönüne yapılacak seyahatlerde kişiler doğuya doğru hareket eder. Burada saat Türkiye saatine göre daha ileridedir. Bundan dolayı vücut biyolojik saatini ileriye almak zorundadır.Bu durum biyolojik saati geriye almaktan daha zordur.

Jet Lag olayından etkilenme oranı kişiden kişiye değişmektedir. Ancak hayatı düzenli olan, genellikle rutin işler yapan kişiler bu olaydan daha çok etkiler. Ayrıca kişiler uçak seyahatindeki beslenme durumuna göre Jet Lag dan farklı derece etkilenmektedir. Jet Lag dan en az etkilenenler ise çocuklardır.